مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان قائمشهر

مخزن ویروس عامل انتقال بیماری در طبیعت اصولاً کنه‌ها می‌باشد و گاو، گوسفند، بز و خرگوش نیز به عنوان مخزن مطرح می‌باشند. این ویروس از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات بیمار، لاشه حیوان آلوده (انتقال به قصابها و سلاخها) سبب ایجاد همه‌گیری‌های ناگهانی می‌گردد. بیماری در فصول گرم سال از اواخر فروردین تا اواخر شهریور (زمان رشد و تکثیر کنه‌ها) شیوع پیدا می‌کند. پرندگان به بیماری مقاومند (غیر از شترمرغ) با این حال می‌توانند با پخش کنه‌های آلوده باعث ایجاد اپیدمی گردند. بروز این بیماری در حیوانات بدون علامت می‌باشد.

راه انتقال بیماری تب خون ریزی دهنده کریمه کنگو

مهم‌ترین راه آلودگی کنه می‌باشد. یک بار آلودگی موجب می‌شود کنه در تمام طول مراحل تکامل آلوده باقی بماند و کنه بالغ ممکن است عفونت را به مهره‌داران بزرگ مثل دام‌ها منتقل کند، ویروس یا آنتی‌بادی آن، در کنه در مناطق وسیع دنیا پیدا شده است و عفونت در انسان پس از گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست نیز ایجاد می‌شود.

بیماری به وسیله خرگوش صحرایی، جوجه تیغی، گوسفند و گاو به نقاط مختلف توسعه می‌یابد. در جنوب آفریقا آنتی‌بادی علیه ویروس CCHF از سرم خون زرافه، کرگدن، گاو کوهی، بوفالو، گورخر و سگ‌ها جدا شده است. تعداد زیادی از پرندگان به عفونت مقاوم هستند اما شترمرغ حساس است. ویروس در حیوانات نشخوارکننده اهلی مثل گاو، گوسفند و بز به مدت یک هفته پس از آلودگی باقی می‌ماند. بیماری در حیوانات اهلی هیچ گونه علائم مشخصی ندارد و خطر انتقال بیماری در انسان در طی ذبح حیوان آلوده و یا یک دوره کوتاه پس از ذبح حیوان آلوده وجود دارد (به دنبال تماس با پوست یا لاشه حیوان). همچنین تماس با خون و بافت بیماران به‌خصوص در مرحله خونریزی یا انجام هرگونه اعمالی که منجر به تماس انسان با خون، بزاق، ادرار، مدفوع و استفراغ آنها گردد باعث انتقال بیماری می‌شود. بیمار در طی مدتی که در بیمارستان بستری است می‌تواند به لحاظ انتقال بیمارستانی به شدت دیگران را دچار آلودگی کند، عفونت‌های بیمارستانی بعد از آلودگی با خون و یا ترشحات بیماران شایع می‌باشند

نشانه هاي تب خونريزي دهنده كريمه-كنگو : همانگونه كه اشاره گرديد، بيماري در دامها بدون علامت مي باشد ولي دوره كمون بيماري در انسان بستگي به نحوه انتقال ويروس دارد. متعاقب گزش كنه ها معمولا دوره كمون 3-1 روز و حداكثر 9 روز و متعاقب تماس با خون و يا بافت هاي آلوده6-5 روز و حداكثر 13 روز مي باشد. بيماري بطور ناگهاني و با علائمي مانند سردرد، تب بالا، درد ناحيه پشت، درد مفاصل، درد معده، استفراغ، قرمزي چشم ها و صورت و گلو و  نقاط خونريزي در سقف دهان آغاز مي شود. علائم زردي نيز ممكنست بروز كند و در موارد شديد در خلق و خوي، حواس و ادراك نيز تغييراتي ايجاد مي شود. در موارد پيشرفته بيماري لكه هاي بزرگ كبود رنگ روي بدن، خونريزي شديد از بيني و خونريزي هاي غيرقابل كنترل در نقاط تزريق را  مي توان ديد. در صورت عدم اقدام سريع براي درمان ميزان مرگ و مير در اين بيماري مي­تواند بسيار بالا و به حدود 30%  و حتي بالاتر از 50%  برسد.

مشخصات عامل بیماری: مقاومت ویروس در برابر حرارت کم است و در دمای ۵۶درجه سانتی گراد به مدت ۳۰۰ دقیقه از بین می‌رود؛ بنابراین پختن گوشت و یاپاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس می‌شود، ضمناً ویروس می‌تواند در خون به مدت ۱۰ روز در دمای ۴۰درجه سانتی گراد مقاومت کند. ویروس در محیط اسیدی مثلاً اسید استیک دو درصد (و یا محیط اسیدی ایجادشده پس از جمود نعشی) از بین می‌رود و همچنین در برابر هیپوکلریت سدیم یک درصد و محلول دو درصد Glutaraldehyde و یا ضدعفونی کننده‌های فنولیک تا سه درصد، حساس است. صابون و مایعات یا مواد شستشو دهنده با اینکه ویروس از بین نمی‌برند ولی تا حدی ویروس را غیرفعال می‌کنند. با توجه به اینکه اسیدوزی که پس از چند ساعت از ذبح دام در جسد حیوان پیدا می‌شود، موجب از بین رفتن ویروس می‌شود. در کشتارگاه‌های صنعتی لاشه دام به مدت ۲۴ ساعت در فضای ۴ درجه سانتی گراد نگهداری می‌شود تا ویروس از بین برود. فریز کردن گوشت در منزل در دمای منفی ۱ تا منفی ۴ درجه سانتی گراد نیز ویروس را از بین می‌برد.

درمان: اساس درمان حمایتی است و شامل تنظیم آب و الکترولیت و درمان اختلال انعقادی درون رگی پیش رونده(DIC) به همراه داروی ضد ویروس ریباویرین است. درمانهای اختصاصی توسط پزشک متخصص و ترجیحاً متخصص عفونی انجام می‌شود.     
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تزریق استروئیدها بخصوص متیل پردنیزولون در دوز بالا میزان پلاکت خون را افزایش و نیاز بیمار را به فرآورده‌های خونی کاهش می‌دهد و بر تب بیمار نیز تأثیر دارد.

پیشگیری: بیمار مشکوک به CCHF باید ایزوله شود و با افراد خانواده و پرسنل بیمارستانی در تماس نباشد. کلیه وسایل بیمارستانی مانند ماسک، دستکش، روپوش، پیش بند، لوله‌های خون، سرنگهای استفاده شده و هر وسیله‌ای که با ترشحات بیمار درتماس بوده باید سوزانده شود.

مراقبت های لازم جهت پیشگیری شامل:

1- سمپاشی منازل و اصطبل‌ها جهت کاهش کنه‌ها 

2- مصرف مواد ضد عفونی جهت گندزدایی توالت‌ها، محیط آلوده به خون و ترشحات بیمار

3- به دلیل اینکه متأسفانه دام بدون علامت است، باید از مصرف گوشت تازه خودداری شود و دام پس از ذبح تا ۲۴ ساعت در دمای صفر تا مثبت چهار درجه سانتی گراد قرار گیرد تا ویروس‌های آن کشته شوند و پس از آن مصرف شود. 

4- در هنگامی که پرسنل مراقب بیمار در معرض تماس پوستی یا پوستی مخاطی با خون، مایعات بدن و یا فضولات بیمار قرار می‌گیرند بایستی فوراً سطح آلوده را با آب و صابون بشویند.

5- از خرید گوشتهای بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی (کشتار غیرمجاز) خودداری کنید.

6- کارکنان بهداشتی و درمانی و افرادی که با خون، ترشحات بدن بیمار و یا بافت‌های آلوده بیماران تماس داشته‌اند باید مرتب و حداقل تا چهارده روز پس از تماس تحت نظر بوده و درجه حرارت بدن آنها هر روز کنترل شود و در صورت ظهور علایم بالینی مطابق با تعریف مورد محتمل بلافاصله درمان برای آنان شروع شده و اقدامات بعدی بعمل آید.

تدوین: وحیده آقاجانی کارشناس جهاد کشاورزی شهرستان قائمشهر