چكيده اين آزمايش با هدف تعیین بهترين شيوه تقسیط کود نیتروژن و تراكم کاشت براي دو رقم لوبيا سبز اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا خواهد شد. عوامل مورد بررسي شامل تقسیط کود نیتروژن در سه سطح (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه)، آرایش کاشت در دو سطح 35×15 و 45×25 سانتیمتر مربع و دو رقم لوبیا سبز بودند. بالاترین طول غلاف تحت تأثیر سه عامل تراکم، رقم و تقسیط نیتروژن در آرایش کاشت 35×15 سانتیمتر مربع با تراکم 19 بوته در متر مربع و رقم سان ری و تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی 30 روز پس از کاشت گیاه به میزان83/8سانتی متر بدست آمد. بالاترین گره در ریشه مربوط به رقم محلی با تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه و آرایش کاشت 45×25 سانتی متر با تراکم 9 بوته در متر مربع برابر با 67/22 عدد گره بدست آمد و پایین ترین مربوط به رقم سان ری با آرایش کاشت 45×25 سانتیمتر با تراکم 9 بوته در مترمربع در تقسیط های (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه) بدست آمد. بیشترین وزن درصد غلاف تحت اثر متقابل رقم×تقسیط مربوط به رقم محلی در تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه (33/1147 گرم) می باشد. واژه‌هاي كليدي: لوبيا سبز، تقسيط نيتروژن، عملكرد، تراكم كاشت.

تعيين بهترين شيوه تقسیط نیتروژن و تراكم كاشت دو رقم لوبيا سبز در منطقه چالوس

فرزانه محمودي‌ مهر¹، مرتضی سام دلیری ² ،مهرداد محبوبی دوست³ ، مجیدخزائی پول⁴ومهردادحق وردیان⁵

دانشگاه آزاد اسلامي، واحد چالوس، گروه زراعت، چالوس، ايران.

چكيده

اين آزمايش با هدف تعیین بهترين شيوه تقسیط کود نیتروژن و تراكم کاشت براي دو رقم لوبيا سبز اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا خواهد شد. عوامل مورد بررسي شامل تقسیط کود نیتروژن در سه سطح (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه)، آرایش کاشت در دو سطح 35×15 و 45×25 سانتیمتر مربع و دو رقم لوبیا سبز بودند. بالاترین طول غلاف تحت تأثیر سه عامل تراکم، رقم و تقسیط نیتروژن در آرایش کاشت 35×15 سانتیمتر مربع با تراکم 19 بوته در متر مربع و رقم سان ری و تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی 30 روز پس از کاشت گیاه به میزان83/8سانتی متر بدست آمد. بالاترین گره در ریشه مربوط به رقم محلی با تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه و آرایش کاشت 45×25 سانتی متر با تراکم 9 بوته در متر مربع برابر با 67/22 عدد گره بدست آمد و پایین ترین مربوط به رقم سان ری با آرایش کاشت 45×25 سانتیمتر با تراکم 9 بوته در مترمربع در تقسیط های (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه) بدست آمد. بیشترین وزن درصد غلاف تحت اثر متقابل رقم×تقسیط مربوط به رقم محلی در تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه (33/1147 گرم) می باشد.

واژه‌هاي كليدي: لوبيا سبز، تقسيط نيتروژن، عملكرد، تراكم كاشت.

1- دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس

2- عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس

3- کارشناس گیاهپزشکی سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران

4-دانش آموخته دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

5- دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی

مقدمه

حبوبات پس از غلات مهم‌ترين منبع غذايي بشر و لوبيا مهم‌ترين حبوبات جهان محسوب مي‌شود. لوبيا يكي از منابع مهم پروتئين و توليد انرژي براي انسان مي‌باشد. لوبيا يكي از منابع مهم پروتئين و توليد انرژي براي انسان مي‌باشد (مجنون حسيني، 1372). سطح زير كشت باقلا در ايران حدود 30000 هكتار است (Anonymous, 2005)، كه عمده‌ترين مناطق آن استان‌هاي گلستان، خوزستان، مازندران و گيلان مي‌باشد (مجنون حسيني، 1372). تقاضا براي اين گياه با توجه به افزايش جمعيت و كاهش دسترسي به ساير منابع پروتئيني رو به افزايش است (Turpin et al., 2002). فقدان نیتروژن می‌تواند اثر بدی روی کیفیت گیاهی و عملکرد گیاه زراعی داشته باشد (Brar and Kumar, 2000). نوراله‌خان و امان‌اله‌خان Noorullah and Amunaullah, (2002) با بررسی مقادیر نیتروژن به این نتیجه رسیدند که حداکثر تعداد غلاف در ساقه اصلی با کاربرد حداکثر نیتروژن به دست آمد. نتایج حاصله از آزمایشات چیما و همکاران‌ Cheema et al., (2001) دريافتند با افزایش کود نیتروژنه تعداد غلاف در بوته افزایش یافت. زنگاني و كاشاني ‌(1380) نتيجه گرفتند كه سطوح كودي 250 كيلوگرم در هكتار نيتروژن بالاترين طول غلاف را به همراه داشته و با كاهش سطح كودي طول غلاف نيز كاهش يافته است. البته ذكر اين نكته ضروري است كه تأثیر نيتروژن بر طول غلاف نسبت به اجزاي عملكرد ديگر كمتر بوده و به طور كلي طول غلاف بيشتر تحت تأثیر ساختار ژنتيكي گياه است‌ (عزيزي و همكاران، 1378). تعداد غلاف در بوته یکی از اجزاء مهم عملکرد دانه می‌باشد، زیرا در بر گیرنده تعداد دانه و همچنین تأمین کننده مواد فتوسنتزی مورد نیاز دانه و در نهایت وزن دانه‌ها می‌باشد، همچین این صفت بستگی به تعداد گل‌های تولید شده توسط گیاه دارد ‌(Ahmad et al., 2007).

به منظور به دست آوردن عملكرد بالا و كيفيت مطلوب، تعيين فاصله كاشت مناسب مي‌تواند يك ويژگي مهم در برنامه‌هاي زراعي باشد. عملكرد دانه حاصل رقابت برون و درون بوته‌اي براي عوامل محيطي رشد است و حداكثر عملكرد در واحد سطح هنگامي حاصل مي‌شود كه اين رقابت‌ها به حداقل رسيده و گياه بتواند از عوامل رشد موجود حداكثر استفاده را بنمايد (خواجه‌پور، 1388). فاصله ردیف باریک نسبت به فاصله ردیف‌هاي کاشت عریض‌تر در شرایط مطلوب، موجب افزایش محصول و شاخص برداشت می‌شود (منصوري و همكاران، 1380). كواگليوتي Quagliotti et al., (1992) در آزمايش خود روي تراكم كشت باقلا مشاهده نمود كه تراكم كاشت بوته روي صفات مورفولوژيكي مانند تعداد گل در بوته اثر مي‌گذارد. گرامان Graman, (1972) اعلام نمود تعداد غلاف‌هاي تولید شده در گیاه باقلا نیز به تراکم گیاهی بستگی دارد و بیشترین تعداد غلاف‌ها در تنک‌ترین پوشش گیاهی حاصل شد. افزايش جمعيت گياهي ميزان تجمع وزن خشك اندام‌هاي هوايي در واحد سطح و عملكرد دانه را افزايش مي‌دهد، دليل اين امر افزايش شاخص سطح برگ و در نتيجه جذب تشعشع خورشيدي بيشتر و افزايش سرعت رشد محصول مي‌باشد (Purcell et al., 2002). صباغ‌پور (1374) در بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد باقلا در منطقه گرگان که در آن فواصل ردیف در کرت‌هاي اصلی 60 و 80 سانتی‌متر است و فواصل بوته‌ها در کرت‌هاي فرعی شامل 10، 20، 30 و 40 سانتی‌متر مورد ارزیابی قرار گرفتند‌، گزارش کرد فواصل کاشت 60 سانتي‌متر و فاصله بوته روي ردیف 10 سانتی‌متر بیشترین عملکرد دانه را موجب می‌شود. استفان و همكاران Stefan et al., (2004) بيان كردند تراكم زياد منجر به افزايش ارتفاع كانوپي شده و اين امر مي‌تواند در مراحل 56 تا 84 روز بعد از كاشت منجر به ورس گردد. هولشوسر و ويتاكر Holshouser and Wittaker, (2002) گزارش كردند با كاهش فاصله رديف‌هاي كاشت و افزايش تراكم در سويا ارتفاع تشكيل اولين غلاف و اولين شاخه فرعي از سطح خاك افزايش يافت. کوبر و ولدنگ Cober and Voldeng (2000) بیان داشتند افزایش تراکم بوته باعث افزایش پروتئین دانه شد. گان و همکاران Gan et al., (2002) گزارش نمودند با افزايش تراكم كاشت عملکرد دانه به علت افزايش تعداد غلاف و تعداد دانه در واحد سطح افزايش يافت. بنابراين هدف از اجراي اين آزمايش، بررسی تاثیر تقسیط نیتروژن در مراحل مختلف رشد و فواصل روي ردیف بر عملکرد و اجزای عملکرد باقلا رقم بركت بود.

مواد و روش‌ها

به منظور تعیین بهترين شيوه تقسیط کود نیتروژن و تراكم کاشت براي دو رقم لوبيا سبز، آزمايشي در مزرعه‌اي واقع در شهرستان چالوس با عرض جغرافيايي 36 درجه و 33 دقيقه شمالي و طول جغرافيايي 53 درجه شرقي و ارتفاع 14 متر از سطح دريا در سال زراعي 1390 اجرا شد. خاك محل آزمايش لوم رسي ‌بود. نمونه‌برداري خاك قبل از كاشت از عمق صفر تا 30 سانتي‌متر انجام شد كه داراي pH برابر 19/7، هدايت الكتريكي 37/0 ميلي‌موس بر سانتي‌متر، كربن آلي برابر 3/2 درصد و غلظت فسفر و پتاس قابل جذب به ترتيب برابر با 1/29 و 288 قسمت در ميليون و نيتروژن كل آن برابر 23/0 درصد بود. آزمايش به فرم كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. عوامل مورد بررسي شامل تقسیط کود نیتروژن در سه سطح (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه- نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه)، آرایش کاشت در دو سطح 35×15 و 45×25 سانتیمتر مربع و دو رقم لوبیا سبز بودند. عمليات شخم اوليه و تهيه بستر در دي ماه شروع شد ابتدا زمين شخم زده شد سپس به وسيله ديسك كلوخ‌ها خرد گرديد و به وسيله ماله عمود بر مسير ديسك تسطيح گرديد. اندازه هر كرت فرعي‌ 10 متر مربع به ابعاد 5×2 و فاصله بين دو كرت فرعي 30 سانتي‌متر بود. در طي دوره رشد يك بار سمپاشي با علف‌كش براي كنترل علف‌هاي هرز باريك برگ و يك بار سمپاشي براي كنترل بيمار قارچي استفاده شد. صفات‌ ارتفاع گياه، ارتفاع پائين‌ترين غلاف از سطح زمين، طول غلاف، وزن غلاف، تعداد ساقه فرعي، قطر پائين‌ترين ميانگره، تعداد گره در ساقه، تعداد غلاف در ساقه، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در ساقه، وزن صد دانه و عملكرد دانه اندازه‌گيري شد تا تفاوت تيمارهاي مختلف از اين لحاظ بررسي شود. برای ارزيابی وضعيت گره بندی ريشه نمونه برداری ريشه گياه در مرحله غلاف بندي در عمق 20 سانتيمترو در حجم 10000 سانتیمتر مکعب انجام گرفت. آناليز و تجزيه آماري داده‌هاي حاصل از اين آزمايش با نرم افزار آماريMSTAT-C انجام گرديد و مقايسات ميانگين بر اساس آزمون دانكن در سطح پنج درصد انجام شد.

نتايج و بحث

در جدول تجزیه واریانس مشاهده می شود که اثر رقم در صفت تعداد پنجه در بوته معنی دار نگردیده است و در سطح احتمال 1 درصد صفات تعداد غلاف ، طول غلاف ، وزن تر غلاف، وزن تر بوته ، تعداد گره در ریشه و عملکرد معنی دار شده است. هم چنین اثر تقسیط، اثر متقابل رقم *تقسیط ،اثر تراکم،اثر متقابل تقسیط *تراکم و اثر سه گانه رقم *تقسیط *تراکم بر عملکرد به احتمال 99% معنی دار گردیده است. اثر همبستگی صفت تعداد غلاف با تعداد غلاف چین دوم در سطح 05/0 (48/0) معنی دار شده است و این نشان می دهد که هر چه افزایش تعداد غلاف چین دوم طول غلاف کاهش می یابد. اثر وزن تر غلاف و طول غلاف اثری با همبستگی مثبت می باشد. وزن تعداد غلاف چین دوم افزایش یابد تعداد کل غلاف افزایش می یابد. اما اثر تعداد غلاف چین دوم با طول غلاف در سطح 05/0 اثر منفی بوده است یعنی با خشک بوته و وزن تر بوته نیز دارای اثر معنی دار در سطح 05/0 می باشد. پرویزی در سال 1390 گزارش کرد ارقام لوبيا و نيز بين تراكم هاي مختلف از نظر همه صفات مربوط به عملكرد و اجزاء عملكرد اختلاف معني داري وجود داشت. وزن صد غلاف با طول غلاف و وزن تر غلاف دارای اثر همبستگی منفی و با وزن تر بوته و وزن خشک بوته دارای همبستگی مثبت می باشد. تعداد گره در ریشه با طول غلاف و وزن تر غلاف دارای اثر همبستگی منفی و با تعداد غلاف چین دوم و وزن صدغلاف دارای اثر مثبت می باشد. وزن خشک غلاف با تعداد پنجه در بوته دارای اثر همبستگی مثبت (536/0) و با وزن تر و خشک بوته دارای همبستگی مثبت است.

عملکرد با وزن تر غلاف دارای اثر منفی (416/0) و با وزن تر و خشک بوته و وزن صد غلاف و تعداد گره در ریشه اثر مثبت دارد. یعنی با بالارفتن وزن تر غلاف عملکرد کاهش اماوزن تر بوته ،وزن خشک بوته ،وزن صد غلاف و تعداد گره در ریشه افزایش می یابد. تراکم بوته يكي از فاكتورهاي زراعي بسيار مؤثر در تعيين عملكرد بوده و در شرايط آب و هوايي مختلف براي يك رقم ثابت نمي باشد (خواجه پور، 1996). زيرا با افزايش تراكم بوته، رقابت بين بوته ها براي استفاده از منابع موجود افزايش يافته و چون منابع موجود براي آن ها محدود است در نتيجه توليد شاخه هاي فرعي كم تر شده و بر روي هر شاخه فرعي نيز تعداد نيام كاهش يافته است (سرمدنيا و كوچكي،1989). ولي محمدي (2007) طبق آزمايشي اعلام كرد كه بيش ترين تعداد غلاف در بوته از بين چهار تراكم 45 و34 و 23 و 17 بوته در مترمربع تراكم 23 بوته در مترمربع به دست آمد، يعني با افزايش تراكم بوته، تعداد غلاف در بوته كاهش يافت و در بين آن ها تراكم سوم (23بوته در مترمربع) بيش ترين و تراكم اول (45 بوته در مترمربع) كمترين تعداد غلاف در بوته را داشتند. بالاترین تعداد غلاف در رقم سان ری (19/22) و کمترین در رقم محلی (76/21) می باشد. بیشترین طول غلاف تحت اثر ساده رقم در رقم سان ری و تحت اثر ساده تقسیط در تقسیط نوع دوم و سوم مشاهده گردید. بیش ترین تعداد غلاف در چین اول در رقم محلی تحت اثر رقم (28/13) و تحت اثر تراکم در تراکم 19 بوته در متر مربع (44/13) می باشد.

بیشترین عملکرد تحت اثر ساده رقم در رقم محلی به ميزان (78/13687) كيلوگرم و اثر ساده تقسیط با مصرف نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه (5/12609) كيلوگرم و تحت اثر تراکم در تراکم 19 بوته در متر مربع (12309) كيلوگرم بدست آمد. بالاترین طول غلاف تحت تأثیر سه عامل تراکم،رقم و تقسیط نیتروژن در آرایش کاشت35 ×15 سانتی متر با تراکم 19 بوته در متر مربع ورقم سان ری وتقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه به میزان83/8سانتی متر بدست آمد.

صفت تعداد غلاف در چین اول در رقم محلی و وتقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه و آرایش کاشت45×25سانتی متربا تراکم9 بوته در متر مربع با تعداد غلاف در چین اول رقم سان ری وتقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیا ه و آرایش کاشت35 ×15 سانتی متر با تراکم 19 بوته در متر مربع مساوی و برابربا 33/16 غلاف بدست آمد. بالاترین گره در ریشه مربوط به رقم محلی با تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه و آرایش کاشت45×25سانتی متربا تراکم9 بوته در متر مربع برابر با 67/22 عدد بدست آمد و پایینترین مربوط به رقم سان ری با آرایش کاشت45×25سانتی متربا تراکم9 بوته در متر مربع در تقسیط های (کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه) بدست آمد.

بالاترین عملکرد مربوط به رقم محلی با مصرف نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه در آرایش کاشت35 ×15 سانتی متر با تراکم 19 بوته در متر مربع به میزان 19912 کیلوگرم در هکتار محاسبه گردید. کمترین عملکرد مربوط به رقم سان ری با آرایش کاشت35 ×15 سانتی متر با تراکم 19 بوته در متر مربع در مصرف نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه و نیمی در زمان 30% گلدهی گیاه می باشد. بالاترین غلاف در بوته (64/22) تحت اثر متقابل رقم * تقسیط در رقم سان ری و تقسیط کل کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه مشاهده گردید و در سایر تیمارها در سطح 5 درصداختلاف معنی داری مشاهده نگردید. بیشترین طول غلاف تحت اثر متقابل رقم *تقسیط در هر سه نوع تقسیط و رقم سان ری می باشد که اختلاف معنی داری بین آنها مشاهده نشد و این سه تیمار با تقسیط نوع سوم در رقم محلی نیز اختلاف معنی داری نداشتند. تعداد غلاف در چین اول تحت اثر متقابل رقم *تقسیط بین دو رقم تفاوت معنی داری در سطح 5%نداشت و کمترین غلاف مربوط به رقم سان ری در تقسیط دوم به میزان 83/11بدست آمد. و این صفت تحت اثر متقابل تقسیط *تراکم در تراکم 19 بوته در متر مربع و تقسیط سوم 67/15 محاسبه گردید. کمترین وزن بوته در رقم محلی و تقسیط نوع اول و دوم که بین آنها تفاوت معنی داری مشاهده نگردید بدست آمد.

بیشترین وزن تر بوته مربوط به رقم محلی در تراکم 19 بوته در متر مربع به میزان 50/243گرم بود و تحت اثر متقابل رقم و تقسیط در رقم محلی و تقسیط نوع دوم 9/255گرم می باشد. وزن خشک بوته بین دو رقم در تقسیط دوم و سوم تفاوت معنی داری نداشت و دو رقم در تقسیط اول و دوم و سوم نیز در کمترین مقدار تفاوت معنی داری نداشتند.

بالاترین و کمترین میانگین وزن خشک بوته در دو رقم در تقسیطهای متفاوت نیتروژن تفاوت معنی داری نداشتند. بیشترین وزن در صد غلاف تحت اثر متقابل رقم * تقسیط مربوط به رقم محلی در تقسیط نصف کود نیتروژن قبل از کاشت به همراه کود پایه ونیمی 30 روز پس از کاشت گیاه (33/1147) گرم می باشد. بالاترین تعداد گره در ریشه در رقم محلی و تقسیط نوع اول مشاهده گردید و کمترین در رقم سان ری و تقسیط نوع سوم. با توجه به این نتایج می توان استنباط کرد که شاید نوع باکتری همزیست بتواند بر این نتایج تأثیر گذار باشد. بیشترین عملکرد در رقم محلی و تقسیط دوم به مقدار 16495كيلوگرم می باشدو تحت اثر تقسیط و تراکم،بین سه نوع تقسیط و دوتراکم تفاوت معنی داری مشاهده نگردید و کمترین در تراکم 9 بوته در متر مربع و تقسیط اول به میزان 7990 كيلوگرم بدست آمد.

شکل 1. اثر متقابل T*V بر طول غلاف. شکل 1. اثر متقابل T*V بر تعداد کل غلاف در بوته.

شکل 3. اثر متقابل T*V بر تعداد غلاف در چین اول. شکل 4. اثر متقابل D*V بر تعداد غلاف در چین اول.

شکل 6. اثر متقابل T*V بر وزن تر غلاف. شکل 5. اثر متقابل D*T بر تعداد غلاف در چین اول.

شکل 8. اثر متقابل D*V بر وزن تر بوته. شکل 7. اثر متقابل T*V بر وزن تر بوته.

شکل 10. اثر متقابل T*D بر وزن خشک بوته. شکل 9. اثر متقابل T*V بر وزن خشک بوته.

جدول 1. میانگین مربعات تجزیه واریانس اجزای عملکرد تحت تقسیط نیتروژن و تراکم در ارقام محلی و سان ری.

منبع تغییرات

درجه آزادی

تعداد پنجه در بوته

تعداد غلاف

طول غلاف

تعداد غلاف چین اول

تعداد غلاف چین دوم

وزن تر غلاف

وزن تر بوته

وزن خشک بوته

وزن صد غلاف

تعداد گره در ریشه

وزن خشک غلاف

عملکرد

تکرار

ns 528/0

*759/0

ns 054/0

ns 111/0

ns 583/1

ns 177/0

ns 506/12

ns 831/35

ns861/651

ns 444/0

ns 019/0

ns 028/1125541

اثر رقم

ns 016/0

^**600/1

^**560/2

^*778/1

ns 694/0

^**938/13

^**432/6349

ns 071/217

^**778/225941

^**144

ns 232/0

^**444/136033344

اثر تقسیط

ns 434/0

ns 188/0

^**444/0

ns 028/1

ns 583/8

^**338/1

^**771/319

ns 393/54

^**694/28617

^**861/11

ns 451/0

^**111/7201014

اثر متقابل رقمxتقسیط

ns 031/0

^**100/1

^*286/0

^**194/11

ns 194/1

^**601/6

^**467/6288

^**787/855

^**194/36807

^**583/10

ns 143/0

^**111/38642470

اثر تراکم

ns 031/0

ns 748/0

ns 010/0

^**444/5

ns 250/0

^**601/5

^**114/542

ns 410/4

^**444/24128

^**111/7

ns 062/0

^**444/11496620

اثر متقابل رقم Xتراکم

ns 008/0

ns 131/0

ns 001/0

^**778/21

ns 028/10

ns 284/0

ns 247/74

ns 934/152

ns 111/4897

^**25

ns 022/0

n. s444/724768

اثر متقابل تقسیط Xتراکم

ns 106/0

ns 395/0

ns 081/0

^**361/42

ns 583/1

ns 658/0

^**078/4711

^**632/536

^**028/251575

^**028/37

ns 709/0

^**111/195444734

اثر متقابل رقم x تقسیط x تراکم

ns 028/0

ns 554/0

^**842/0

^**528/9

ns 194/2

^**821/17

^**884/5487

ns 420/199

ns528/269

^**083/15

ns 043/0

^**778/16973216

خطای آزمایشی

ns 220/0

ns179/0

ns 061/0

ns 384/0

ns 614/3

ns 208/0

ns 056/50

ns 975/69

ns 376/1400

ns 323/0

ns 698/6

ns270 /352877

ضریب تغییرات %

83/4

92/1

04/3

75/4

11/15

02/3

15/3

70/8

87/3

40/3

97/17

06/5

* و ** به ترتيب معني دار در سطح 5 درصد و ا درصد

جدول 2. اثر همبستگی صفات

تعداد پنجه در بوته

تعداد غلاف

طول غلاف

تعداد غلاف چین اول

تعداد غلاف چین دوم

وزن تر غلاف

وزن تر بوته

وزن خشک بوته

وزن صد غلاف

تعداد گره در ریشه

وزن خشک غلاف

عملکرد

تعداد پنجه در بوته

تعداد غلاف

072/0-

طول غلاف

134/0-

228/0-

تعداد غلاف چین اول

195/0

095/0

015/0

تعداد غلاف چین دوم

002/0

^**481/0

^**439/0-

282/0-

وزن تر غلاف

475/0-

18/0-

^**617/0

153/0-

073/0-

وزن تر بوته

017/0-

030/0-

227/0-

242/0

128/0

009/0-

وزن خشک بوته

006/0

061/0-

070/0-

067/0-

023/0-

032/0

^**811/0

وزن صد غلاف

180/0

044/0

^**387/0-

279/0-

197/0

^*330/0-

^**521/0

^**724/0

تعداد گره در ریشه

193/0

178/0

^**624/0-

278/0

^**618/0

^**464/0-

168/0

169/0

^**0649/0

وزن خشک غلاف

^**536/0

274/0

057/0-

088/0-

100/0

326/0

^*346/0

^**533/0

304/0

308/0

عملکرد

287/0

088/0

339/0-

283/0-

200/0

^**416/0-

^**446/0

^**682/0

^**934/0

^**639/0

304/0

* و ** به ترتيب معني دار در سطح 5 درصد و ا درصد

جدول 3. مقایسه میانگین اثرات ساده فاکتور رقم، تقسیط،تراکم

فاکتور	تعداد غلاف	طول غلاف	تعداد غلاف در چین اول	وزن تر غلاف	وزن تر بوته	وزن صد دانه	تعداد گره در ریشه	عملکرد
V1	21/76b	7/88b	13/28a	14/48b	237/739a	1046a	18/72a	13687/78 a
V2	22/19a	8/41 a	12/83b	15/73a	211/178b	887/56 b	14/72b	9800 b
T1	-	7/92b	-	14/98b	230/417a	981 /92a	17 /83a	11506 /3b
T2	-	8/22a	-	14/85b	221/625 b	1006/25 a	15/92c	12609/5 a
T3	-	8/28a	-	15/48a	221/333 b	912 /17b	16/42 b	11115 /8b
D1	-	-	13/44a	14/71b	220/59b	992 /67a	17 /17a	12309 a
D2	-	-	12/67b	15/50a	228/34a	940/89 b	16/28 b	11178/8 b

جدول 4. مقایسه میانگین اثرات متقابل (فاکتور رقمx تقسیطxتراکم)

تیمار	طول غلاف	تعداد غلاف در چین اول	وزن تر غلاف	وزن تر بوته	تعداد گره در ریشه	عملکرد
V1T1D1	7/58e	11/33 def	14/20c	256/33b	21/33b	14791 c
V1T1D2	7/47 e	14/33 b	13/73c	237/67cd	19/33c	8914/33 e
V1T2D1	7/7 de	12/33cd	11/90d	226/93d	18/33d	19912 a
V1 T2D2	8/23bc	16/33a	15/63 a	285 a	15/33g	13078 d
V1T3D1	8/43 ab	15 b	16/43 a	214 e	15/33g	7630 f
V1T3D2	7/9cde	10/33f	15 b	206/5e	22/67 a	17801/33 b
V2T1D1	8/17 bc	14/67b	15/47b	241/6c	17/33e	15253/67 c
V2T1D2	8/53 ab	10/67ef	16/53 a	186/07fg	13/33h	7066f/33g
V2T2D1	8/83a	11ef	16/57 a	193/93 f	16/33f	9733/33e
V2T2D2	8/13bcd	12/67c	15/3 b	189/63g	13/67h	7714/67f
V2T3D1	8/3bc	16/33a	13/7 c	190/67fg	14/33gh	6534g
V2T3D2	8/5ab	11/67cde	16/8a	274/17a	13/33h	12498d

شکل 12. اثر متقابل T*D بر وزن صد غلاف. شکل 11. اثر متقابل T*V بر وزن صد غلاف.

شکل 14. اثر متقابل D*V بر وزن تعداد گره در ریشه. شکل 13. اثر متقابل T*V بر وزن تعداد گره در ریشه.

شکل 16. اثر متقابل T*V بر عملکرد. شکل 15. اثر متقابل T*D بر وزن تعداد گره در ریشه.

شکل 17. اثر متقابل T*D بر عملکرد.

منابع

بالو، ش.1383. تاثر زمان و مقدار محلول پاشی کود نیتروژن بر تجمع نیتروژن، عملکرد و اجزای عملکرد سویا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 85 صفحه.
حامد لبافیان، ع. 1374. اثرات فاصله ردیف کاشت و تراکم بوته بر شاخص‌های رشد، عملکرد و اجزاي عملکرد دانه لوبیا سفید لاین آزمایشی 1185. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه صنعتی اصفهان. 110 صفحه.
خادم‌حمزه، ح.ر.، کریمی م.، رضایی ع. و احمدی، ا. 1383. اثر تراکم و تاریخ کاشت بر صفات زراعی، عملکرد دانه و اجزاء عملکرد سویا. مجله علوم کشاورزی ایران. 35(2): 367-357.
خواجه‌پور، م.ر. 1388. اصول و مباني زراعت. انتشارات دانشگاه صنعتي اصفهان. 631 صفحه.
زرین‌زاده، ج. 1372. مقایسه عملکرد و اجزاي عملکرد ارقام سویا به عنوان کشت دوم در منطقه مشهد. دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد. 96 صفحه.
زنگاني، ا.، و ع. كاشاني. 1380. بررسي تأثیر سطوح مختلف نيتروژن بر روند رشد و عملكرد كمي و كيفي دانه در دو رقم كلزا براي كشت پائيزه در منطقه اهواز. پايان‌نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه شهيد چمران اهواز. 129 صفحه.
شجاعي، م. 1386. بررسي كاربرد مقادير نيتروژن و تراكم بر خصوصيات زراعي و عملكرد كلزا در زمين شاليزار. پايان‌نامه كارشناسي ارشد زراعت. دانشگاه آزاد اسلامي واحد تاكستان. 92 صفحه.
صباغ‌پور، س. 1374. اثر تراکم بوته بر روي عملکرد باقلا. نشریه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر.
عزيزي، م.، ا. سلطاني، و س. خاوري خراساني. 1378. كلزا، فيزيولوژي، زراعت، به‌نژادي، تكنولوژي زيستي (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.
کثیری، ح.‌، م. کثیری، ا. زینعلی، و م. باقری. 1385. بررسی تاثیر فاصله ردیف و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه سه رقم سویا در کشت تابستانه. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 13: 156-147.
کوچکی، ع.، و ک. کبیری و ج. فرزانه. 1370. مقایسه ارقام سویا در شرایط آب و هوایی مشهد. مجله علوم و صنایع کشاورزی. جلد 5 شماره (1): 100-91.
مجنون حسينی، ن. ١٣٧٢ . حبوبات در ايران. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران. ١١ صفحه.
منصوري، ا.، م. برارپور، و ن. باباییان جلودار. 1380. اثر روش خاك‌ورزي و فاصله ردیف بر رشد و عملکرد سویا و مدیریت علف‌هاي هرز. مجله علوم کشاورزي و منابع طبیعی گرگان. 8(4): 83-73.

Ahmad G.J., M. Arif, M.T. Jan, and R.A. Khattak. 2007. Influence of nitrogen and sulfur fertilization on quality of canola (Brassica napus L.) under rainfed conditions. Zhejiang Univ. Sci. 8:731-737.
Ali, M.H., A.M.M.D. Rahman, and M.J. Ullah. 1990. Effect of plant population and nitrogen on yield and oil content of rapeseed. Indian. J. Agric. Sci. 60: 347-349.
2005. Production Year Book, 2004. Food and Agriculture Organization of the United Nations, (FAO), Rome, Italy. http://apps.FAO.Org.
Boquet, D.J. 1990. Plant population density and row- spacing effect on soybean at post optimal planting dates. Agron. J. 82: 59-64.
Brar, S.S., and S. Kumar. 2000. Effect of nitrogen on canola plant growth. Manual / Canola Council of Canada. 102-118.
Cheema, M.A., M.A. Malik, A. Hussain, S.H. Shah, and A.M.A. Basra. 2001. Effects of time and rate of nitrogen and phosphorus application on the growth and the seed and oil yields of Canola. J. Agron. Crop Sci.186:103-110.
Cober, E.R., and H.D. Voldeng. 2000. Developing high protein, high- yield soybean populations and lines. Crop Sci. 70: 39-42.
Gan, Y., H. Stulen, H. Keulen, and P.J. Ckuiper. 2002. Physiological response of soybean genotypes to plant density. Field Crops Res. 74: 231-241.
Graman, J. 1972. Studies on the formation of reproduction organs and flower biology in the broad bean). Concl. Report, PEF Ceske Budjovica, 1972).
Gulzar, A., A. Jan, and M. Arif. 2006. Phenology and physiology of Canola as affected by nitrogen and sulfur fertilization. Agron. J. 5: 555-562.
Holshouser, D.L., and J.P. Wittaker. 2002. Plant population and row spacing effects on early soybean production systems in the Mid- Atlantic USA. Agron. 94: 603-611.
Juza , J. 1971. The role of some biological and commercial properties of selected cultivars of pea (Pisum sativm ) in yield formaton. Candidate of science dissertation, VSZ praha,1971.
Khan, N., A. Jan, I.I.A. Khan, and N. Khan. 2002. Response of canola to nitrogen and sulphur nutrition. Asian J. Plant Sci. 1: 516-518.
Leng Suo, H., S. San Yu Hu, and Z.B. Mei. 1997. Regulation of N nutrition to biomass oilseed rape in ripening stage. J. Agric. Res. 40: 105-156.
Mobasser, H.R., M. Shojaee Ghadikolaee, M. Nasiri, J. Daneshian, D. Barari, and H. Pourkhalhor. 2008. Effect of nitrogen rates and plant density on the agronomic traits of canola in paddy field. Asian J. Plant Sci. 7: 233-236.
Nam-ki, C., J. WooJong., K. Young-Kil, K. Mi-Ra, P. Yang-Mun. 1998. Effect of nitrogen rate on growth, yield, and chemical composition of forage rape cultivar. Korean J. Crop Sci. 43: 66-70.
Noorullah, Kh., and J. Amunaullah. 2002. Response of canola to Nitrogen and sulphur Nutrition. Asian Journal of Plant Sciences. 5: 516-518.
Purcell, L.C., A.B. Rosalind, D.J. Reaper, and E.D. Vories. 2002. Radiation use efficiency and biomass production in soybean at different plant population densities. Crop Science 42:172-177.
Qayyum, S.M., and A. Kakai. 1999. Influence of nitrogen level on growth and yield of rapeseed ( napus L.). Sindh Agric. Univ. Tandojam, Pak. 84: 432-436.
Quagliotti, L., S. Bruno, S. Lotito, P. Belletti, and E. Nada. 1992. Environmental effects on flowering and seed setting in faba bean (Vicia faba). Equina pers. URL www. actahort.org.
Scarisbrick, D.H., R.W. Daniels, and M. Cock. The effect of sowing date on the yield and yield components of spring oil-seed rape. Agric Sci. camb. 97: 189-195.
Shahein, A.H., E.M.R. Agwah, and H.A. EL- Shammah. 1995. Effect of Plant density as Well as nitrogen and phosphorus fertilizer rate on growth, green pods and dry seed yield and quality of broad bean. Annuals of agricultural science Moshtohor.33:1, 371-388.
Stefan, S., E.A. Craig, and H.D. Michael. 2004. Forage soybean yield and quality responses to plant density and row distance. Agron. J. 96: 966-970.
Turpin, J.E., M.J. Rabertson., N. Hillocoat, and D.E. Herridage. 2002. Faba bean (Vicia faba ) IN Australia, s northern grains belt; canopy development biomass and nitrogen accumulation and partioning. Auh. J. Agric. 53; 227-237.
Weber, C.R., R.M. Shibles, and D.E. Byth. 1996. Effect of plant population and row spacing on soybean development and production. Agron. J. (58): 99-102.

Determination of the best nitrogen splitting and plant density of two

green bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars in Chalous region

Mahmoudi Mehr, F¹, M. Sam Daliri ², M. Mahboubidoust³,M.Khazaiipoul⁴,F.Haghverdian⁵

Department of Agronomy, Chalous Branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran.

Abstract:

In order to evaluate the best nitrogen splitting and plant density of two green bean cultivars. Factorial experiment in a randomized complete block design with four repeat in the Gramjan village-Chalous city in 2011-12. As the main cause of installment of nitrogen at 3 levels (total nitrogen, along with compost before planting base-half the nitrogen-based fertilizer before planting to 30 days after planting half - half the nitrogen fertilizer before planting with base fertilizer and half the time 30% of flowering plants) and planting in 2 levels (35×15), and (45×25) cm as sub green bean in two varieties. Maximum weight of 100 pods influenced by genotype installment to local varieties (half the nitrogen-based fertilizer before planting with half 30 days after planting), 1147/33 grams was obligated. Highest pod length influenced by three factors: density, number of installment of nitrogen at planting 35×15 cm with a density of 19 plants per square meter and Sun Ray variety and (half the nitrogen fertilizer before planting with fertilizer base half 30 days after planting) 8/83 cm respectively. Highest node in the root of local variety (half the nitrogen fertilizer before planting with compost base and half the time 30% of flowering plants) and planting 45×25 cm with density of 9 per square meter is equal to 22 /67number was obligated. Maximum yield and local variety (half the nitrogen fertilizer before planting with fertilizer base half 30 days after planting), the amount of 16,495 kg/ha or less yield to density of 9 per square meter and installment (total nitrogen fertilizer before planting with compost basis) of 7,990 kg/ha was given.

Key words: Bean, Density, Grain yield, Nitrogen splitting.

__________________________________________________________________________________

1- Graduated from Islamic Azad University, Chalous

2-Faculty member of Islamic Azad University, Chalous

3-Plant Protection expert Of Agricultural Organization, Mazandaran

4- Graduated from Tehran Islamic Azad University Science and Research

5- Graduated from Islamic Azad University, Khoy